Wanneer de rivieren zwijgen
đ€ We spraken Diewke van den Heuvel, âartist and activist with a cameraâ, voor wie gletsjers een van haar levenswerken zijn geworden. In haar werk âMelting heartâ legt ze de grootsheid en verandering van de Aletsch-gletsjer vast. Op prachtige wijze weet ze wetenschap, klimaaturgentie en kunst met elkaar te verbinden.
Deel drie van een drieluik over kunst, activisme en een smeltende wereld
Wat gebeurt er als het stil wordt? Niet omdat het rustig is, maar omdat iets wat altijd stroomde, verdwijnt? Smeltwater uit de gletsjers voedt rivieren die door heel Europa stromen â tot bij ons. En ook hier, in Nederland, laat het smelten van het ijs zijn sporen na.
âWij denken dat we al het water en land kunnen beheersen,â zegt kunstenaar Diewke van den Heuvel. âMaar eigenlijk leven we op de grens van drie enorme krachten: regenrivieren, smeltwaterrivieren en de zee.â Het water uit de Alpen is eeuwenlang onderdeel geweest van ons ritme â in ons landschap, in onze landbouw, in onze levens. Nu dat ritme verstoord raakt, worden de gevolgen voelbaar: lage rivierstanden, slechtere waterkwaliteit, droogte. Stilte als teken van verlies.
âHet water verliest zijn geheugenâ
Die stilte is meer dan een meteorologisch gegeven. Voor Diewke heeft het een emotionele lading. Ze ziet in het verdwijnen van de gletsjers een collectief trauma: âAls de gletsjers verdwijnen, verandert niet alleen de temperatuur of het waterpeil. De hele dynamiek van rivieren verandert.â En dat raakt, uiteindelijk, alles en iedereen. Niet alleen fysiek, maar ook cultureel en spiritueel.
In haar kunst brengt ze klei uit Nederlandse rivieren terug naar de Alpen, waar het ooit vandaan kwam. âIk geloof dat de geest van de gletsjer verdwaald is in de rivieren,â zegt ze. Met dat beeld verbindt ze Nederland met de oorsprong van het water, en maakt ze de crisis tastbaar. In lagen klei, sculpturen en verhalen brengt ze de rivier symbolisch terug naar haar bron.
Ze weigert die bron als verloren te beschouwen. âHerinneren is een vorm van verzet,â zegt Diewke. âWe moeten blijven spreken over wat verdwijnt. Alleen dan kunnen we ruimte maken voor herstel.â
In een tijd waarin het smelten van gletsjers vooral in getallen en grafieken wordt verteld, gebruikt Diewke een andere taal: die van symboliek, landschap en cultuur. Niet als vlucht, maar als bescherming. Tegen vergetelheid. Tegen vervreemding. En tegen een toekomst waarin rivieren zwijgen, omdat niemand meer naar hun oorsprong luistert.
Alle foto’s zijn van Diewke.
đ§ 2025 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het International Year of Glaciersâ Preservation. Daarom besteden wij dit jaar extra aandacht aan gletsjers en het effect van hun smelten. Dit verhaal is het derde deel in een drieluik over het werk van kunstenaar Diewke van den Heuvel, waarin ze vertelt over verlies, verbinding, en verzet.
